هفته نامه صبح اندیشه شماره 504 تاریخ 6 اردیبهشت 1404سخنرانی دکتر سعید شفیعیون در نشست واژه در ضیافت اندیشه با عنوان جدال با سعدی

سخنرانـی دکتر سعید شفیعیــون  در نشست«واژه در ضیافت اندیشه»: جدال با سعدی

دکتر مسعود شفیعیون در دومین نشست ماهانه «واژه در ضیافت اندیشه» که در کتابخانه الغدیر برگزار شد به موضوع دلایل رویارویی با این شاعر بزرگ غزلسرا پرداخت و گفت:« در طول تاریخ جریانی در پی به حاشیه راندن آثار سعدی بودند و این جریان در اوایل قرن چهاردهم شمسی به شکلی دیگر از سوی روشنفکران دنبال شد». وی گفت: خوشحالم که به خطه فرهنگ و هنر و اصالت آمده ام و از بانیان این جلسه قدردانی می کنم. وی گفت: بنا به وضعیت جامعه امروز ما و بی توجهی نسبت به مسائل فرهنگی بسیار نگرانم ، او با اشاره به گفته ای از احمد رضا احمدی گفت بیا با هم آه بکشیم. وی  گفت:

« من با توجه به وضعیت جامعه و دانشگاه بسیار نگرانم.  ما در دانشگاه کمی اتو کشیده و برج عاجی عمل می کنیم و در دانشگاه طوری رفتار می کنیم که گویی یک مدرسه را اداره می کنیم، در حالی که جامعه تشنه است و ساقیان شوکران بسیار عرضه می کنند و هر روز به عقب می رویم.

همین که روزی به نام سعدی است به دلیل اهمیت اوست و باید دید چه اهمیتی دارد. مرحوم استاد تاج در سال 29 در آبادان کنسرتی می دهد و شعری از فرخی یزدی انتخاب می کند و با زیرکی از آن استفاده می کند و جامعه را نقد می کند. نفت و معادن و اینها اگر چه به فرهنگ کمک می کند اما گنج اصلی ما فرهنگ است. گنج ما سعدی و حافظ است.» وی با اشاره به کمبودها با نقل از دکتر شفیعی کدکنی گفت ما جز دانشگاه تهران چه داریم.  در ادبیات فارسی قطب ادبیات ایران است و در ایران دانشگاه تهران است. و زبان فارسی  و ادبیات فارسی نشان دار است و در طول هزار سال تمام تخم مرغهای فلسفی اخلاقی ادبی در زبان فارسی  و در ادبیات نهاده شده است. هم هویت نژادی است و هم هویت فرهنگی. به همین دلیل است که همسایه ما می گوید نطامی ترک است و نمی داند که نظامی هر چه سروده است فارسی است. با وجود همه اینها دردناک است که جامعه هیچ توجهی ندارد که چه می‏خواند و چه می شنود.

سعدی بزرگ جزو معدود شاعرانی است که آثارش از همان زمان خودش بعنوان ارسال المثل و امثال الحکم  بود و شعرش همه جا خوانده می شد. ولی از همان اول هم مورد حسادت قرار داشت.

ما چند ابر شاعر داریم که  هیچ رقیبی ندارند. می توان به ابوالقاسم فردوسی و مولوی و نظامی اشاره کرد. شاعران ترک و عرب و هندی بسیار از نظامی استفاده کردند  و نفوذ او در شاعران دیگر زبان‏ها عجیب است.

خیام نیز از شاعرانی است که بسیار مورد توجه اروپایی‌ها قرار دارد. اما جایگاه سعدی چیست؟

بنظر می آید هیچ شاعری به اندازه سعدی در ژانرهای محتلف اثر ندارد.  چه در قالب نثر که هیچ کتابی به اندازه گلستان رواج ندارد. سعدی در عالم غزل عاشقانه در اوج است، در آثار تعلیمی و قصائد هم همینطور که بوستان کم نظیر است  و در همه ساحات سعدی در اوج است. ولی از همان روزها حسادت شدیدی به سعدی است. اولین آنها «مجد همگر» است که می گوید

 

در سنت شاعری به اجماع امم

هرگز من و سعدی به امامی نرسیم

 

او شیطنت می کند و حسادت می کند.

قرن ها بعد آذر بیگدلی اشاره می کند که مجد همگر چگونه می تواند ملک الشعرا باشد حال آن که به دلیل نادانی به سعدی حمله می کند.

و در سبک هندی اغلب چون معتقدند که بدون استعاره شعر شعر نیست با سعدی بی مهری می کنند اما در دوره بازگشت دوباره سعدی مورد توجه قرار می گیرد  و بسیار مورد احترام است.

«مجمر»  به استقبال سعدی می رود و آثار خوبی هم هست اما وقتی که در جایی به سعدی بی احترامی می کند به عقاید قدما جوانمرگ می شود و این را نتیجه توهین به سعدی می دانند..

بعدها آخوندزاده و برخی روشنفکران می گویند که فرهنگ گذشته باعث عقب ماندگی است  و سعدی در راس آنهاست و سمبل آنهاست. فقط فردوسی است که از دست حمله کنندگان جان سالم به در می برد.

تقی رفعت در مجله تجدد در مخالفت با ملک الشعرای بهار  مقابله می کند و امثال رفعت معتقدند که سعدی مانع موجودیت ماست و فقط با زدن سعدی می توان از شر سنت رها شد.

مثلا تیمورتاش می خواست بزرگداشت فردوسی بگیرد و نمی خواست جایگاه سعدی پر رنگ شود، احمد کسروی اعلام می کند که ما به پر و پای سعدی پیچیدیم و می خواستیم علی اصغر حکمت نتواند جلسه ای برای سعدی بگیرد و آن جلسه بسیار جلسه لاغری شد.

نجیب مایل هروی می گوید فرهنگی که  خودش را می خا یاند و می سا یاند چه توقعی می توان داشت . بعدها نیما می آید با لشکر خود و حمیدی شیرازی  و امثال او با آن موافق نیست ولی به نظر می رسد که اینها اصلا آثار قدما را نمی خواندند. آقای شاملو می گوید من رستم و اسفندیار را چند بار خواندم و آنها مثل دو تا لات هستند. انگار اینها یا فهم نداشتند یا نمی خواندند. وگرنه چگونه است که اینها باب کردند که سعدی چرا گفته است دروغ مصلحت آمیز به از راست فتنه انگیز، حال آن که این یعنی آن که دروغی که مصلحت جمع در آن است و حتی همین هم مربوط به دیدگاه آن دوران است.

اما سعدی را نیما و شاملو و شاگردانشان در مقابل حافظ قرار می دهند. البته بخشی از این مسائل توسط همین افراد بعدها اصلاح می شود.

جریان شعر نو نظیر اخوان ثالث برای آن که خودش را نگه دارد یک تقابلی میان سعدی و مولوی  درست کرده و رها نمی کند. اما ما هنوز چون سعدی سخن می گوییم و با وجود نگاه انتقادی به آثار سعدی مثل برخی دیدگاههای او به زن، با همه این انتقادات نمی توان منکر شد که در زبان و رعایت درست نویسی سعدی نظیر ندارد.

 و هنوز برای یادگرفتن از آثار سعدی بسیار وجود دارد و باید آثار او را بخوانیم و البته باید از همه هنرها استمداد کنیم.

در بخش موسیقی هم هنوز آثار ما از سعدی لبریز نشده و بسیار می توان از آن آموخت و بکار گرفت».